Gezondheid gaat over het hele leven

WAT BRACHT JE OP HET PAD VAN DIT ONDERZOEK?

“Ik ben vlak na de oorlog geboren. Van jongs af aan heb ik afgevraagd hoe je zoiets traumatisch als een oorlog te boven komt. Waar zit de kracht van mensen die zo zwaar beschadigd zijn? Een vriend van mijn vader had in Dachau in het kamp gezeten. Hij vertelde mij dat goede contacten met anderen en iets dierbaars om voor te leven hem de kracht gaven om het vol te houden. Zingeving en vriendschap gaven hem zijn levenslust terug. Dat werkt dus blijkbaar ‘helend’.”

OOK JE EIGEN ERVARING SPEELDE EEN ROL. HOE GING DAT?

“Tussen mijn 30e en 35e heb ik vier keer een forse ziekte gehad. Ik was net huisarts en daardoor vooral op het medische gericht. Maar in die jaren dat ik zelf patiënt was, merkte ik dat er meer factoren zijn die bepalen of je je prettig voelt of niet en of je aan het genezen bent of niet. Ik was bijvoorbeeld bang dat het niet goed met me af zou lopen. Angst doet veel met je en zeker als je erin blijft hangen. Ik besloot om mijn zorgen op te schrijven. En ik ging er iets tegenover zetten. Namelijk wat voor mij echt belangrijk was, wat ik wél wilde. Zo verwerkte ik mijn angst, ging er doorheen. Ik stelde doelen en kreeg daardoor nieuwe kracht. Het ging weer stromen in mij. Ik ontdekte dat je je herstel zelf positief kunt beïnvloeden.”

HOE ZAG JE ONDERZOEK ERUIT?

“Al in 1948 definieerde de Wereldgezondheidsorganisatie gezondheid als een toestand van compleet welbevinden: lichamelijk, psychisch en sociaal. Zo’n complete toestand is vrijwel niet haalbaar. Daarom paste ik dat aan naar “gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven”. Wil je in de medische wereld een verandering in gang zetten, dan heb je wetenschappelijk onderzoek nodig. Dus dat werd mijn missie: laten zien dat gezondheid meer is dan je lichaam, dat het gaat over het hele leven. Dat werd mijn zingeving, dertig jaar lang – en nog steeds.”

WELKE VERANDERING WIL JE BEWERKSTELLIGEN?

“Ik wil graag dat het besef doordringt dat gezondheid geen doel op zich is, maar een middel. Een middel waardoor mensen een zinvol leven kunnen leiden, waarin iemand kan doen wat hij of zij wil en de mogelijkheid heeft om te gaan voor wat hij of zij echt belangrijk vindt. Patiënten die door hun arts aangesproken worden op hun kracht in plaats van op hun (medische) zwakte, voelen zich gezonder omdat ze zelf de touwtjes in handen hebben. Die echte aandacht is enorm belangrijk. Hetzelfde zag ik in de verslavingszorg waar ik heb gewerkt. Het overwinnen van een verslaving lukt alleen als je contact weet te maken met wat voor jou écht belangrijk is. Want als je weet wat je wilt en wat voor jou van waarde is, dan motiveert dat om ermee bezig te gaan en vol te houden. Gaan voor je droom of doel, daarmee creëer je een bron van kracht. Die houdt je tot op hoge leeftijd actief en vitaal, of dat nou mentaal is of fysiek.”

HOE WERKT POSITIEVE GEZONDHEID IN DE PRAKTIJK?

“De uitkomst van mijn onderzoek, namelijk Positieve Gezondheid, bestaat uit zes dimensies: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden (denk aan je emotionele toestand, gevoel van eigenwaarde), zingeving, kwaliteit van leven (zit je lekker in je vel, voel je je gelukkig), maatschappelijke participatie/meedoen (heb je voldoende fijne contacten, voel je betekenisvol) en dagelijks functioneren. Die hebben we weergegeven in een ‘spinnenweb’ (zie afbeelding). Aan de hand van dit web stel je iemand de vraag: ‘hoe gaat het met je?’ Dan beoordelen mensen hun situatie door elk van deze zes dimensies een cijfer te geven. Dat geeft veel inzicht. Waar word je blij van? Wat zou je anders willen? Dan ontstaat een echt gesprek tussen arts en patiënt over waar de focus op kan liggen om iemand zich beter te laten voelen. Maar je kunt deze scan ook zelf doen, of met vrienden. Daar komen mooie gesprekken van!”

HEB JE DAAR EEN VOORBEELD VAN?

“Jazeker. Er was een oudere dame in Amsterdam. Ze had een goede gezondheid, ze was alleen wat slecht ter been en daarvoor had ze een scootmobiel. Niks aan de hand, zou je zeggen. Toch ging het niet lekker met haar. Tot iemand vroeg: ‘Wat zou u graag willen?’ Haar antwoord: ‘Ik zou graag meer van mijn stad zien’. Wat bleek: mevrouw had wel een scootmobiel, maar durfde er niet goed op te rijden. Zij is toen met kleine stapjes geholpen om die drempel over te gaan. Eerst één keer per week een klein blokje om. En toen steeds wat vaker en wat verder. En nu crost ze half Amsterdam door! Ze geniet weer en voelt zich vitaler. Allerlei zaken doen ertoe als het om gezondheid gaat.”

WORDT POSITIEVE GEZONDHEID DE NORM?

“Ik ben er enorm trots op dat het concept van Positieve Gezondheid echt doorbreekt en erkend wordt. Zo is het nu opgenomen in het medische studieprogramma op alle universiteiten. In Nederland werken steeds meer artsen met het spinnenweb en er is veel belangstelling vanuit het buitenland. Maar er blijft nog genoeg werk te doen, ook in deze coronatijd. Daarbij gaat het vooral over maatregelen tegen verspreiding van het virus. Maar er zou veel meer nadruk moeten liggen op wat je kunt doen om zelf gezond te zijn of te blijven. Dat men laat zien hoe belangrijk voeding, beweging, zingeving en sociale contacten zijn. Zo gezond mogelijk zijn in de breedste zin des woords, dat zou de norm moeten zijn – ook buiten coronatijd.”